RBI દ્વારા ‘ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇન્ડેક્સ’ (RBI-DPI)ની શરૂઆત

ચર્ચામાં શા માટે?

હાલમાં RBIએ ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇન્ડેક્સ (DPI) શરૂ કર્યો છે, તે દેશભરમાં ચુકવણીનું કયા સ્તરે ડિજિટલાઇઝેશન થયું છે તે જણાવશે.

 

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સના પરિમાણો શું છે?

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સમાં પાંચ વ્યાપક પરિમાણો (parameters) શામેલ છે. દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ્સના પેનીટ્રેશનને માપવા માટે આ પરિમાણોનું વેઇટ અલગ અલગ છે. ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સના પરિમાણો અને તેનું વેઇટ નીચે મુજબ છે:

ચુકવણી સક્ષમ : વેઇટ 25%

ચુકવણી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર-માંગ બાજુના પરિબળો: વેઇટ 10%

ચુકવણી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર-પુરવઠા બાજુના પરિબળો: વેઇટ 15%

ચુકવણી કામગીરી: વેઇટ 45%

ગ્રાહક કેન્દ્રિતતા: વેઇટ 5%

 

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સના ચુકવણી સક્ષમના પેટા પરિમાણો શું છે?

ઇન્ટરનેટ, મોબાઇલ, બેંક એકાઉન્ટ, વેપારીઓ અને સહભાગીઓ

 

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સના પેમેન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના પેટા પરિમાણો કયા છે?

ક્રેડિટ કાર્ડ, પ્રિપેઇડ પેમેન્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ, ડેબિટ કાર્ડ, પોઇન્ટ-ઓફ-સેલ ટર્મિનલ્સ, ક્વિક રિસ્પોન્સ કોડ્સ, ATM

 

ડિજિટલ ચુકવણી સૂચકાંકોના ચુકવણી પ્રદર્શનના પેટા પરિમાણો શું છે?

ચુકવણી પ્રદર્શનમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સમાં સૌથી વધુ વેઇટેજ છે. ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સની ચુકવણી પ્રદર્શનના પેટા પરિમાણો કાગળના ક્લિયરિંગ, રોકડ ઉપાડના નિયમો, ઇ વોલ્યુમ અને ડિજિટલ પેમેન્ટ્સનું મૂલ્ય, અનન્ય વપરાશકર્તાઓ અને ચલણ છે.

 

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સની કન્ઝ્યુમર સેન્ટ્રીસિટી હેઠળ કયા પેટા પરિમાણો ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે?

RBI ગ્રાહક શિક્ષણ અને જાગૃતિ, ફરિયાદો, છેતરપિંડીઓ અને ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સની ગ્રાહક કેન્દ્રિતતા હેઠળ સિસ્ટમના ઘટાડા પર વિચાર કરશે.

 

RBIના ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સનું પાયાનું વર્ષ ક્યુ છે? : 2018

 

વર્ષ 2019 અને 2020નો ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સ શું રહ્યો?

વર્ષ 2019 માટેનો ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સ 153.47 હતો અને 2020 માટે 207.84 હતો.

 

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઈન્ડેક્સ ક્યારે જાહેર થશે?

RBI દ્વારા માર્ચ 2021થી અર્ધવાર્ષિક ધોરણે ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સ પ્રકાશિત કરશે.

 

ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ઇન્ડેક્સ શા માટે જરૂરી છે?

ભારતમાં ડિજિટલ ચુકવણીઓ તાજેતરમાં ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ અપનાવવામાં ઝડપી વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇંટરફેસ (યુપીઆઈ) અનુસાર, નવેમ્બર 2020 માં 3.9 લાખ કરોડ રૂપિયાના 221 કરોડ ટ્રાન્ઝેક્શન થયા હતા જેની સરખામણીમાં ડિસેમ્બર 2020 માં 4.16 લાખ કરોડ રૂપિયાના લગભગ 223 કરોડ ટ્રાન્ઝેક્શન થયા. આ સ્પષ્ટ બતાવે છે કે આ દેશમાં ડિજિટલ ટ્રાંઝેક્શન દિવસેને દિવસે વધી રહ્યા છે. તેથી, આ વૃદ્ધિને માપવા અને તેના વિકાસને વેગ આપવા માટે સંબંધિત પહેલ જરૂરી છે. 

-----------------------------------------------

DOWNLOAD/VIEW PDF

અન્ય મટીરીયલ માટે : CLICK HERE